Sốt đất sân bay

Đọc tin “sốt đất” ở Thường Tín do có thông tin Hà Nội định sắp quy hoạch sân bay mới ở đây, xin chia sẻ với các bạn một vài thông tin về ô nhiễm từ sân bay. Tôi cũng đã đề cập qua vấn đề này trong bài “tám”: COP26: thủ tướng, Maddam Thảo Nguyễn và Net Zero.

Cập nhật: Một phiên bản khác của bài này bao gồm những giải pháp kèm theo đăng trên tạp chí Môi Trường: Một số vấn đề ô nhiễm môi trường từ sân bay

Ô nhiễm không khí từ sân bay

Ô nhiễm không khí ở khu vực sân bay không chỉ tới từ sân bay mà còn tới từ giao thông với hàng loạt xe cộ đưa đón người ra vào sân bay. Để có thể quản lý ô nhiễm, bên cạnh và xung quanh sân bay đã có tới hơn chục trạm quan trắc được quản lý bơi chính sân bay lẫn chính quyền sở tại. Hàng năm, ban quản lý sân bay đều phải công bố báo cáo về chất lượng không khí cho các chất ô nhiễm cơ bản.

Tuy vậy, ô nhiễm không khí từ sân bay không chỉ có các chất ô nhiễm cơ bản. Dự án của chúng tôi muốn phân tích cụ thể hơn thành phần hóa học, tính chất vật lý cũng như nguồn bụi đóng góp từ sân bay. Do đó, ngoài thu bụi trên giấy lọc để mang về phòng thí nghiệm phân tích, chúng tôi sử dụng máy móc để đo phân bố kích cơ của bụi từ 14 nano-mét tới 20 micro-mét. Trước đó tôi đã có một nghiên cứu về nguồn bụi ở trung tâm London và thấy có một nguồn bụi nano tới từ phía tây thành phố (hướng sân bay Heathrow). Đo đạc trực tiếp nguồn bụi ở sân bay sẽ giúp chúng tôi có thể dự đoán được nguồn bụi này có phải từ sân bay hay không.

Sử dùng hai phương pháp phân tích dữ liệu là phân tích thừa số ma trận và phân tích cụm trên dữ liệu đo đạc được, chúng tôi đã có thể khẳng định sân bay Heathrow là một nguồn gây ô nhiễm không khí chính tới khu vực xung quanh. Sân bay đóng góp tầm trên 30% tổng số lượng các hạt bụi ở cả 2 mùa thu mẫu (hình dưới).

Hình 1, Phân bổ nguồn hạt bụi nano (cỡ 14-670 nm) theo số lượng ở khu vực gần sân bay Heathrow, London.

Cụ thể, nồng độ hạt bụi (theo số lượng) chúng đo được khoảng 20 nghìn hạt (với đường kính trên 15 nano-mét) trên một xen-ti-mét khối, gấp 3-4 lần so với nồng độ hạt bụi ở trạm nền đô thị. Thậm chí mật độ số lượng các hạt nhỏ dưới 30 nano-mét gấp tầm 10 lần! (Tuy vậy đóng góp tới nồng bụi PM2.5-theo khối lượng lại thấp vì trọng lượng các hạt nano này rất nhỏ). Ngoài ra sân bay còn là nguồn chính của khí NO2 (chiếm 20-30%). Một vấn đề ô nhiễm quan trọng khác không nằm trong nghiên cứu của chúng tôi nhưng có rất nhiều ở nghiên cứu khác đó là ô nhiễm tiếng ồn.

Bài toán kinh tế - môi trường

Kinh tế phát triển dẫn tới nhu cầu đi lại bằng đường hàng không tăng cao. Việc mở rộng hay xây mới sân bay là không thể tránh khỏi trong quá trình phát triển ở một nước đang phát triển như nước ta.

Tuy vậy, chúng ta cũng cần tính toán những tác động về môi trường của sân bay để có thể tối ưu lợi ích kinh tế, môi trường và sức khỏe. Ngoài ra cũng có những kế hoạch quản lý nguồn ô nhiễm này, thậm chí cả nguồn ô nhiễm từ giao thông đường bộ tới sân bay.

Tôi nhớ khi sân bay Heathrow trình kế hoạch mở rộng sân bay cách đây tầm 5-6 năm (khoảng bài báo của chúng tôi xuất bản), đã có rất nhiều tranh luận kịch liệt về vấn đề này dẫn tới kế hoạch mở rộng sân bay Healthrow hiện vẫn nằm trên giấy.

PS1: Có nên mua nhà gần sân bay?

Có lẽ bạn đã có câu trả lời cho câu hỏi trên khi biết được sự tác động của sân bay tới môi trường xung quanh ra sao. Chất lượng cuộc sống không chỉ nằm ở vị trí đi lại thuận tiện, mà rất quan trọng ở chất lượng môi trường sống. “Cuộc sống được bao năm mà hững hờ?”

PS2: Bữa nào rảnh sẽ xin hầu chuyện các bạn về phong thủy chọn nhà và ONKK, hehe.

PS3: Chút kỉ niệm về dự án nghiên cứu ONKK ở sân bay

Đầu năm 2014, tức cách đây khoảng hơn 8 năm, chúng tôi bắt tay vào dự án nghiên cứu về ô nhiễm không khí từ các sân bay quốc tế, trong đó có sân bay Heathrow ở Luân-Đôn, Anh Quốc. Nếu bạn chưa biết thì đây là một trong những sân bay quốc tế bận rộn nhất thế giới với trên 80 triệu lượt hành khách được ghi nhận vào năm 2019- trước khi đại dịch Covid xảy ra.

Trước khi thu mẫu ở Heathrow thì chúng tôi vừa hoàn thành việc thu mẫu khác ở sân bay quốc tế Marco Polo- một sân bay nhỏ ở Venice nước Ý. Ở sân bay này, chúng tôi đặt máy ngay gần đường băng để đo ô nhiễm không khí ngay khi máy bay cất và hạ cánh. Do đó, chúng tôi rất muốn làm tương tự cho sân bay Heathrow để có thêm nhiều bằng chứng về ô nhiễm từ máy bay khác nhau khi cất và hạ cánh cũng như di chuyển trong sân bay ra sao.

Tiếc là vấn đề an ninh ở sân bay Heathrow cực kì nghiêm ngặt khiến chúng tôi không thể xin được giấy phép để đặt máy bên trong sân bay. Thậm chí, phải tốn rất nhiều công sức, chúng tôi mới xin được giấy phép thu mẫu ở một trạm quan trắc gần sân bay. Trạm này nằm trên một bãi cỏ công viên khá rộng, cách sân bay hơn 1 cây số, và cách khu dân cư tẩm 500 nm. Gần đó khoảng 100 mét có một sân tập bóng đá của một câu lạc bộ nếu tôi nhớ không nhầm thì đó là Hillington FC. Luân-Đôn có rất nhiều câu lạc bộ bóng đá. Có năm có tới 6 câu lạc bộ thủ đô góp mặt ở giải Ngoại Hạng :)

Lúc làm dự án này, tôi hãy còn làm ở đại học Birmingham, cách chỗ thu mẫu tầm 120 dặm. Hàng tuần thay nhau với anh bạn đồng nghiệp (là chủ của dự án) lên trạm thu kiểm tra máy móc 2-3 lần. Mỗi mùa (ấm và lạnh) chúng tôi thu mẫu tầm hơn 1 tháng. Lái xe từ nhà tới điểm thu mất hơn 2 tiếng nên nói chung để hoàn thành lấy mẫu dự án này cũng khá vất vả. Đặc biệt nếu lên vào ngày thứ 6 thì xác định tới đêm mới về tới nhà do tắc đường :)

Một kỷ niệm khó quên là lần đầu khi chúng tôi tới trạm. Mới chỉ bốc đồ xuống, đang ngắm nghía chỗ lắp maý thì có xe cảnh sát hú còi tới. Hai bác cảnh sát xuống xe, giới thiệu họ là người của đội chống khủng bố, và hỏi chúng tôi làm gì ở đây. Cũng may là trước khi đi làm chiến dịch thu mẫu ở đâu chúng tôi cũng có mang giấy giới thiệu của trường nên các bác kiểm tra xong rồi chúc chúng tôi làm việc may mắn :)

Theo kinh nghiệm của tôi, bên này việc an toàn khi thực hiện chiến dịch thu mẫu được đặt lên hàng đầu. Riêng việc chuẩn bị đầy đủ giấy tờ (bảo hiểm người/máy, an toàn cho người/máy, có hóa chất cháy nổ gì không?) cho một chiến dịch thu mẫu như vậy cũng phải mất hàng tuần. Trong một máy thu mẫu của chúng tôi có chứa 1 ít tí tí nguồn phóng xạ nên thực ra mất cả tháng!

Tài liệu tham khảo:

Sources of sub-micrometre particles near a major international airport