Bắc Kinh có thành công trong kế hoạch hành động 5 năm (2013-2017) kiểm soát ô nhiễm không khí?

Kế hoạch hành động 5 năm (2013-2017) kiểm soát ô nhiễm không khí của Bắc Kinh

Như đã biết, chính quyền Bắc Kinh đưa ra kế hoạch hành động về giảm thiểu ô nhiễm không khí với mục tiêu giảm hơn 33% nồng độ bụi mịn trong 5 năm, từ 89.5 ug/m3 năm 2013 xuống còn 60 ug/m3 2017. Đầu năm 2018, chính quyền thành phố thông báo rằng kế hoạch đã thành công khi nồng độ trung bình đo được trong năm 2017 chỉ là 58 ug/m3. Các nhà nhiên cứu và kể cả người dân thấy nghi ngờ sự thành công này khi thời tiết năm 2017 có vẻ khác biệt so với những năm trước đó. Để tìm ra nồng độ giảm thực sự (sau khi loại trừ yếu tố ảnh hưởng thời tiết), nhóm nhiên cứu trường đại học Birmingham và Thanh Hoa đã dùng 2 phương pháp khác nhau là machine learning (học máy) và chemical transport model (mô hình vận chuyển hóa học: đưa các nguồn ô nhiễm vào trong mô hình, thay đổi các dự liệu thời tiết các năm khác nhau để tìm ra sự ảnh hưởng của thời tiết).

Sau đây là tóm tắt kết quả của báo cáo:

1. Bắc Kinh đã thành công trong việc kế hoạch 5 năm của họ

Sau khi loại trừ yếu tố thời tiết nồng độ bụi mịn trong năm 2017 có tăng lên 61-62 ug/m3, suýt soát với mục tiêu họ đề ra là 60 ug/m3) (hình A)!

animation Hình 1. Kết quả kế hoạch 5 năm (2013-2017) trong việc giảm thải ONKK của Bắc Kinh.

2. Yếu tố thời tiết ảnh hưởng rất lớn tới nồng độ bụi mịn trong theo từng ngày hoặc tháng

Theo nghiên cứu của chúng tôi, thời tiết có thể làm tăng giảm nồng độ ô nhiễm bụi tới >80% theo tháng (từ mô hình vận chuyển hóa học) nhưng không ảnh hưởng lớn tới xu hướng nồng độ theo năm (<10%) (hình B).

3. Một số các yếu tố chính trong chính sách tới sự thành công của kế hoạch này:

· Sử dụng năng lượng: Tiêu thụ than giảm mạnh trong giai đoạn này, chủ yếu từ khu vực dân cư (cho sưởi mùa đông, nấu ăn- cũng ghi chú thêm là trong mùa này thì đóng góp sử dụng than cho residential sector vẫn lớn hơn rất nhiều so với sư dụng trong công nghiệp) (hình C).

Do đó, tôi cho rằng quan trọng nhất trong giai đoạn này vẫn là dùng năng lượng sạch cho residential heating thay thế cho than, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng than trong công nghiệp vì các năng lượng khác chưa đáp ứng đủ so với nhu cầu và phải loại bỏ các nhà máy vượt chuẩn ô nhiễm.

Đại học Thanh Hoa cho rằng 19% sự giảm bụi mịn do việc cải thiện trong việc giảm thải ô nhiễm từ các lò hơi sử dụng than trong công nghiệp và 17% là do dùng năng lượng sạch hơn ở khu vực dân dụng (hình D).

Mời các bạn đọc kĩ hơn trong bài trước: Chính sách sử dụng năng lượng trong việc kiểm soát chất lượng không khí tại Trung Quốc

· Tăng tiêu chuẩn cho phát thải từ xe cộ và nhiên liệu: Đưa vào chuẩn China V (tương đương Euro 6), không cho lưu thông và xóa sổ (có đền bù) những xe không đạt chuẩn trong thành phố. Một đặc điểm khác biệt của Bắc Kinh với các thành phố khác là xe cộ ở đấy chủ yếu là dùng gasoline chứ ít dùng diesel (hệ số phát thải của diesel cao hơn nhiều so với gasoline). Thêm nữa họ không cho các xe tải nặng lưu thông trong thành phố ban ngày.

Theo tôi biết, Trung QUốc là một nước đi đầu trong lĩnh vực xe điện hiện nay (tôi sẽ bàn về ô nhiễm từ hoạt động giao thông ở những bài sau vì có nhiều vấn đề cần trao đổi). Chính sách trong hoạt động giao thông ở Bắc Kinh không ảnh hướng lớn tới nồng độ bụi mịn (6-7%), nhưng ảnh hưởng lớn hơn tới nồng độ khí NO2.

· Cấm đốt (rác, rơm rạ) ngoài trời trong toàn khu vực cũng là một trong những chính sách tốt trong việc giảm các ngày bụi kéo dài (heavy haze events).

· Ô nhiễm không khí ở Bắc Kinh là ô nhiễm vùng (regional pollution): Chính sách ngăn chặn ô nhiễm ở Bắc Kinh thành công cũng do có chính sách tương tự ở các tỉnh lân cận là Hà Bắc và Thiên Tân.

4. Mặc dù thành công nhưng vẫn còn rất nhiều chông gai cho Bắc Kinh trong giai đoạn sắp tới:

· Nồng độ bụi vẫn còn rất cao, và còn nằm trong top đầu những thủ đô ô nhiễm nhất (tính trung bình tới 2018, vẫn cao hơn Hà Nội ta- nếu dùng số liệu của US Embassy cho Hà Nội).

· Nồng độ bụi có giảm nhưng nồng độ ozone (ozone tầng mặt cũng rất nguy hại cho sức khỏe con người) lại tăng. Có thể do sử dụng petroleum thay thế than, nhưng lại dẫn tới tăng lượng VOCs (các chất hữu cơ dễ bay hơn).

· Thành phần bụi ở Bắc Kinh gồm rất nhiều secondary inorganic & organic aerosols : SOA & SIA các hạt hình thành trong không khí, rất khó có thể giảm, nếu không hiểu rõ cơ chế tạo thành và các tiền chất đóng góp. Hiện dự án tôi đang làm tại Birmingham kết hợp với viện hóa học trung ương Trung Quốc đang tìm hiểu về các cơ chế hình thành SOAs ở Bắc Kinh.

Tài liệu tham khảo:

Tuan V. Vu